W Internecie znajdziesz mnóstwo artykułów na temat dziecięcej złości. Od „10 skutecznych sposobów na poradzenie sobie ze złością dziecka” po długie, naukowe opracowania o tym, skąd bierze się ta złość. Każdy z nich oferuje pomysły, zrozumienie i nadzieję, że w gruncie rzeczy dziecko zachowuje się całkiem prawidłowo. To raczej my, jako rodzice, nie zawsze wiemy, jak to przyjąć i jak na to reagować.
Bo umówmy się: kiedy po całym dniu pracy pchamy sklepowy wózek resztkami sił, słowa „Ja chcę jajko-niespodziankę!” to ostatnie, co chcemy usłyszeć. No to co teraz? Jak reagować? Jak nie stracić cierpliwości, gdy nasz kilkulatek leży w spazmach na sklepowej podłodze?
Wyobraź sobie, że ludzki mózg to wielki piętrowy dom, pełen różnych pokoi. Każdy z nich odpowiada za coś innego i “mebluje się” w swoim czasie. Jeden pokój będzie gotowy od razu po narodzinach, a inny będzie “zbierał meble” przez długie lata. Z których pokoi korzystasz, kiedy wpadasz w złość?
Na parterze naszego „mózgowego domu”, który jest najstarszą ewolucyjnie częścią, znajduje się pokój o nazwie „ciało migdałowate”. Odpowiada on za sferę emocjonalno-uczuciową. Tworzy się w nim pamięć oparta na skojarzeniach emocjonalnych, np. rozpoznawanie emocji innych ludzi na podstawie mimiki czy tonu głosu oraz odczuwanie negatywnych emocji, takich jak strach i gniew. Dzięki temu nasz gatunek przetrwał – w sytuacji zagrożenia ciało migdałowate przejmuje kontrolę i działa instynktownie (odruch „uciekaj albo walcz”).
Jeśli kiedyś złapałeś w ramiona potykające się dziecko lub odciągnąłeś je od nadjeżdżającego samochodu, to właśnie ciało migdałowate zadziałało.
Na piętrze „domu” znajduje się bardzo duży pokój o nazwie „kora mózgowa”. Zajmuje ona około 80% mózgu i jest najmłodszą ewolucyjnie częścią. Stopniowo wypełnia się ona „meblami” takimi jak empatia, kontrolowanie zachowań pod wpływem emocji, analiza sytuacji, refleksja, samoświadomość i logiczne myślenie.
Brzmi świetnie? Owszem, ale pamiętaj: ten pokój będzie „meblowany” aż do 25. roku życia. Co to oznacza? Oczekiwanie, że dziecko będzie kontrolować swoje emocje lub wyciągać wnioski z doświadczeń, jest nierealne. Jego kora mózgowa jest dopiero w budowie – „mebli” tam niewiele, a korzystanie z nich świadomie jest dopiero w fazie nauki.
Przy złości „z parteru” ciało migdałowate przejmuje kontrolę, a dostęp do kory mózgowej jest zablokowany. Jak to rozpoznać? Dziecko nie kontroluje swoich zachowań, nie potrafi powiedzieć, co czuje ani czego potrzebuje, nie komunikuje się. Może płakać, krzyczeć, bić, rzucać się, gryźć, pluć – to wszystko jest instynktowną reakcją ciała migdałowatego.
W takich chwilach próby tłumaczenia czegokolwiek dziecku są jak mówienie po chińsku. Nie oznacza to jednak, że należy zostawić je samo. Dzieci nie są w stanie samodzielnie poradzić sobie z trudnymi emocjami. Potrzebują dorosłego, który zaakceptuje ich emocje, będzie im towarzyszył i okaże szacunek dla tego, co przeżywają.
Polecam książkę „A królik słuchał” autorstwa Cori Doerrfeld, która doskonale obrazuje towarzyszenie dziecku w trudnych chwilach.
Podczas złości „z piętra” dziecko potrafi się komunikować, nazwać swoje emocje, a nawet negocjować. Gdy dostaje to, czego chce, emocje szybko opadają. To nie oznacza, że zawsze musisz ulegać. Wykorzystaj tę sytuację, by rozmawiać z dzieckiem, nazywać jego emocje i stawiać granice, których ono potrzebuje.
Jeśli Twój kilkulatek krzyczy „Jajko niespodzianka!” leżąc na sklepowej podłodze, spróbuj go zaangażować: porozmawiaj o tym, co w jajku jest takie wyjątkowe, jakie zabawki tam lubi, albo wymyślcie razem magiczny guzik w wózku, który daje jajka. Gdy nawiążesz kontakt, stanowczo wyjaśnij, że dzisiaj słodyczy nie kupicie, ale możecie ustalić inny dzień na takie zakupy.
Kluczem w „mózgowym domu” są schody, które umożliwiają swobodne przemieszczanie się między piętrami. Jak możesz wspierać ich budowę u dziecka?
– Bądź dostępny fizycznie – spędzaj czas z dzieckiem.
– Bądź dostępny emocjonalnie – nazywaj swoje emocje i ucz uczciwej komunikacji.
– Pozwalaj podejmować decyzje – umożliwiaj dziecku doświadczanie naturalnych konsekwencji jego wyborów.
– Rozmawiaj o emocjach – ucz, jak je rozpoznawać i wyrażać bez szkody dla innych.
